Auteur en zakenman Steven Covey bedacht de termen “schaarste” en “overvloed” voor het eerst in zijn bestverkochte boek uit 1989, The 7 Habits of Highly Effective People. Covey zei dat mensen met een schaarste mentaliteit denken dat er een tekort is. Het is alsof ze het leven als een taart zien. Als een ander een groot stuk krijgt, krijg jij minder. Zulke mensen proberen altijd gelijk te krijgen, om anderen naar hun niveau te trekken, zodat ze een gelijk of zelfs groter deel van de taart kunnen bemachtigen.
Herinneren we niet allemaal het hamsteren van toiletpapier dat de eerste dagen van de wereldwijde pandemie aan de orde was? Dat is een perfect voorbeeld van mensen die bijna agressieve – zo niet irrationele – acties ondernemen om iets voor zichzelf te krijgen in de wetenschap dat anderen het zonder moeten doen. Of wat te denken van de aanbiedingsbakken in het warenhuis. De koopjesjagers staan elkaar op SALES-day te verdringen – of erger; gaan over tot een handgemeen – om die koopjes te bemachtigen en niets te missen. Dat het producten zijn die ze misschien niet eens nodig hebben, nooit zullen gebruiken en al helemaal geen 10 stuks of meer van nodig hebben – doet er op dat moment niet toe. We willen hoe dan ook niet dat deze – veronderstelde schaarse goederen – als aanbieding onze neus voorbij gaan en een ander er mee aan de haal gaat.
Ook zijn er leiders en managers die gedomineerd worden door een schaarste-mentaliteit. Dit zijn de leiders die de eer opeisen voor zakelijke successen en die niet bereid zijn om de schuld op zich te nemen, of verantwoording af te leggen als er iets misgaat. Deze leiders analyseren elke taak en uitdaging in termen van wat ze er zelf uit kunnen halen, zonder rekening te houden met wat die mentaliteit met anderen zal doen.
Leiders met een schaarste mentaliteit
De leiders die zichzelf vrijwaren van mislukking en succes oppotten. Een van de meest beschamende ervaringen die we op het werk kunnen meemaken, is het zwoegen voor een leider die nooit de schuld op zich neemt van een mislukking. Als een contract niet wordt verlengd, of een voorsprong op een nieuwe klant verdampt, zal de leider van de schaarste mindset snel met een vinger naar iemand anders wijzen. Als er echter succes is, zal deze leider proberen als enige de eer op te strijken.
Leiders met een schaarste-mentaliteit hebben de neiging om toptalent om zich heen te verzamelen, waardoor zij zich kunnen profileren bij het hogere management of de wereld om hen heen. Het is niet ongebruikelijk dat deze leiders hun beste mensen ontmoedigen om zich persoonlijk te ontwikkelen. Of hen juist blokkeren m.b.t. promoties of ambities. Deze leiders weten dat als ze hun top- talenten verliezen, de prestaties van het team hieronder gaan lijden en dat dat er slecht zal uit zien voor de leider zelf.
Van schaarste-mentaliteit naar een overvloed-mentaliteit
Er is geen soort quick fix recept om een schaarste-mentaliteit onschadelijk te maken. Als leider en manager moet jij je concentreren op het creëren van een psychologisch veilige omgeving voor jouw teams. Een werkplek waar mensen zonder angst een project of opdracht kunnen oppakken en van hun fouten kunnen leren. Ook als het mis gaat. Een werkomgeving waar iedereen de consequenties van een mislukking samen dragen, maar ook samen delen in succes.
Overvloed- denkers
Er hebben al heel wat wijsgeren geprobeerd de kenmerken van een overvloedige mentaliteit in zakelijk leiderschap te definiëren. Hieronder is een lijst als samenvatting wat leiders denken in overvloed, versus de leiders die hardnekkig blijven denken in schaarste:
- Een ontspannen en kalm gedrag, zelfs in tijden van crisis. Deze leiders beseffen dat zij een rolmodel zijn. Mensen om hen heen, ontlenen rust of onrust recht evenredig aan dat wat de leider aan gedrag uitstraalt.
- Overweldigend positief met minimale nadruk op het negatieve. De leider die snapt dat positiviteit veel aanstekelijker werkt dan het negatieve benadrukken. Juist als we grote en geweldige dingen willen bereiken.
- Duidelijke communicatie. Eerlijke en transparante communicatie zonder achterhoudsels, dubbele agenda’s en bijbedoelingen. Zeggen wat je denkt en doen wat je zegt.
- Het vermogen om echt te luisteren naar de mensen. Want echt luisteren creëert echt begrijpen. Mensen willen voor alles eerst echt begrepen worden. En niet perse hun gelijk halen.
- Flexibel en in staat om mee te bewegen met veranderende omstandigheden. Geen eigen stokpaardjes en verstokte en achterhaalde standpunten. Durven inleveren voor beter en anders.
- Zonder te oordelen, luisteren naar wat is mis gegaan. Niet op zoek gaan naar schuld, maar zoeken naar hoe we met elkaar onze verantwoordelijkheid anders kunnen inzetten om wat mis ging te voorkomen.
- Een leider die verandering verwelkomt. Ook als dit verstrekkende gevolgen voor hem/haar zelf heeft. Jezelf en jouw belangen ondergeschikt maken aan het beste, het belang van die ander en de onderneming.
- Altijd bereid om te leren en toe te geven als je iets niet weet. Kwetsbaarheid durven tonen als kracht.
Leiders en managers die denken in overvloed doen er alles aan om mensen aan te sporen zich te ontwikkelen en zullen ze hierin ondersteunen. Om het beste uit zichzelf te halen en hen vervolgens te helpen bij het realiseren van hun carrièremogelijkheden. Hen geven wat jijzelf zou hebben willen ontvangen in dergelijke omstandigheden.
Leiderschapscoaching
We hadden het eerder al over kwetsbaarheid. Juist deze eigenschap is misschien wel een van de belangrijkste ontwikkeldoelen van leiders met een verlangen naar overvloed- denken. Zodra je merkt en inziet, hoe groot de beperkingen zijn waarmee jij jezelf en je omgeving belast door dit schaarste denken, is juist dát het moment om over wat ondersteuning en hulp na te denken. Een aantal coachgesprekken op leiderschapsniveau zullen al snel jou de handvaten geven om een duurzame gedragsverandering in te zetten in overvloed-denken. Jij, je collega’s, je team, organisatie en natuurlijk je zakelijke relaties, zijn de winnaars van overvloed denken. Verander je mindset. Verander je denken in schaarste en zet deze om naar denken in overvloed. Ga het geheim leren van ‘genoeg’ en je komt nooit meer iets tekort.
